BÀN CHÂN BẸT và MỘT SỐ BÀI TẬP KHẮC PHỤC BÀN CHÂN BẸT
- Khái niệm
Vòm bàn chân sẽ giúp cho chúng ta có thể chịu lực, cân bằng, đi đứng nhẹ nhàng, giúp giảm phản lực từ mặt đất dội lên khi chân di chuyển. Thông thường, những người có hệ thống dây chằng quá lỏng lẻo sẽ dễ bị tật bàn chân bẹt, các xương ở bàn chân không được cố định tốt và khi bàn chân đi trên cát hoặc in mực lên tờ giấy sẽ không thấy có chỗ khuyết như dấu chân thông thường.
Bàn chân bẹt với gan chân phẳng lì là một dạng dị tật phổ biến trên thế giới. Dị tật này gây tổn hại nghiêm trọng đến thần kinh cột sống và ảnh hưởng đến sự phát triển sau này của trẻ. Khám bàn chân bẹt để phát hiện sớm bệnh giúp cho việc phục hồi chức năng của bàn chân trở nên đơn giản hơn.
- Phân loại bàn chân bẹt
- Bàn chân bẹt được phần thành hai loại là bàn chân bẹt sinh lý và bàn chân bẹt bệnh lý. Bàn chân bẹt sinh lý là tình trạng thường gặp, mềm dẻo, tiên lượng tốt. Đây là một biến thể của bàn chân bình thường. Trong khi, bàn chân bẹt bệnh lý lại thường cứng, gây mất chức năng bàn chân. Phần lớn trường hợp này sẽ cần can thiệp và phẫu thuật
- Phân loại mức độ bàn chân bệt: 3 mức độ
3. Nguyên nhân
- Hội chứng bàn chân bẹt thường do thói quen đi chân đất, đi dép hoặc xăng-đan có đế lót bằng phẳng từ khi còn nhỏ tuổi.
- Một số trẻ có gen xương khớp mềm ở bàn chân và cũng có thể phát triển thành bàn chân bẹt. Đây là một tật có yếu tố di truyền vì ở nhiều gia đình, cả bố mẹ và con đều mắc chứng bàn chân bẹt.
- Gãy xương, mắc một số bệnh lý khớp mạn tính hoặc các bệnh lý liên quan đến thần kinh, béo phì, đái tháo đường, người cao tuổi và mang thai là những yếu tố làm tăng nguy cơ bàn chân bẹt.
4. Nhận biết trẻ mắc hội chứng bàn chân bẹt
Thông thường trẻ dưới 2 tuổi đều có triệu chứng bàn chân bẹt, nhưng từ 3 tuổi trở lên, các vòm bàn chân sẽ bắt đầu được hình thành, vì vậy bố mẹ có thể bắt đầu kiểm tra cho con khi trẻ lên 3 tuổi, bằng cách:
- Cách 1:
- Cách 2:
- Cách 3:
5. Những ảnh hưởng và biến chứng của hội chứng Bàn chân Bẹt
Người có bàn chân bẹt khi đi lại thì phần cạnh trong của bàn chân (phần vòm) có khuynh hướng áp xuống đất, dần dần sẽ khiến bàn chân bị biến dạng. Khi vận động chạy nhảy hoặc chơi thể thao, họ dễ bị té hoặc gặp chấn thương vì bàn chân không đủ linh động khi chạm đất, cùng lúc gót vẹo ra ngoài, chân đổ vào trong khiến khớp cổ chân, khớp gối cũng bị ảnh hưởng.Ngoài ra, chứng bàn chân bẹt còn gây ra những ảnh hưởng gián tiếp như:
- Gây nên tình trạng biến dạng cho hệ xương khớp: Bàn chân có cấu tạo quay sấp quá mức, hoặc gót chân có biểu hiện vẹo ngoài sẽ làm thay đổi toàn bộ ở trục chi dưới, điều này sẽ dẫn đến tình trạng cẳng chân xoay vào trong và đầu gối di chuyển vào bên trong.
- Làm lệch trục cột sống khiến người bệnh đau nhức liên tục kéo dài như tình trạng đau nhức khớp cổ chân, khớp bàn chân, khớp gối, khớp háng, từ đó sẽ dẫn đến tình trạng làm biến dạng, vẹo cột sống, đau lưng và cổ.
- Xuất hiện cấu trúc bất thường ở ngón chân cái như là ngón cái bị đẩy về phía ngón sát bên, điều này sẽ làm tăng nguy cơ bị bệnh đau gót chân, viêm cân gan chân.
- Ngoài ra khiến dáng đi cũng xấu đi, bước chân vận động chậm lại nặng nề, thiếu tự tin có thể trở thành bị dị tật sau này. Dáng đi của người bệnh bàn chân bẹt khác so với người bình thường, cụ thể:
- Chân đi thành hình chữ V.
- Khớp gối xoay trong, hướng vào nhau.
- Cổ chân xoay vào trong hoặc ra ngoài.
- Trẻ luôn trong tình trạng bị stress: trẻ thường hay cáu gắt, mệt mỏi, hay biếng ăn làm chậm quá trình trao đổi chất … do cơ thể trẻ đang trong trạng thái không được cân bằng.
Cha mẹ nên đưa con đi khám nếu phát hiện triệu chứng đặc thù như trẻ có khuynh hướng áp cạnh trong của bàn chân xuống đất. Việc chữa bàn chân bẹt tốt nhất là khi trẻ ở độ tuổi từ 2 - 7 tuổi.
Nếu được phát hiện sớm, phương pháp trị liệu không phẫu thuật với đế giày chỉnh hình y khoa sẽ là giải pháp đơn giản và hiệu quả để điều chỉnh tật bàn chân bẹt ở trẻ em. Đây là một miếng lót giày được thiết kế đặc biệt đo trên chân của từng trẻ, miếng lót này giúp tạo vòm và nâng đỡ bàn chân, hỗ trợ xương khớp trở về đúng trục.
Đế chỉnh hình này có thể được lót dưới hầu hết các loại giày dép thông dụng của trẻ và được khuyến cáo nên sử dụng thường xuyên trong các hoạt động đi đứng hàng ngày, mỗi khi bàn chân của trẻ phải chịu lực. Đi đế giày chỉnh hình thường xuyên, cấu trúc bàn chân của trẻ 2 - 7 tuổi có thể trở về vị trí cân bằng mong muốn.
Từ sau giai đoạn này cho đến khi trẻ đủ 12 tuổi, việc tạo vòm chân mang lại hiệu quả cải thiện thấp hơn và thời gian mang đế chỉnh hình cũng kéo dài hơn. Ở người trưởng thành, việc sử dụng đế chỉnh hình chỉ có tác dụng ngăn ngừa đau khớp, thoái hóa khớp... nhưng không thể tạo vòm chân được nữa và bệnh nhân cần mang đế chỉnh hình suốt đời.
- Một số bài tập cho người bị bàn chân bẹt
- Nguyên tắc:
- Bài tập kéo giãn gót chân là một trong các bài tập vật lý trị liệu bàn chân bẹt có hiệu quả cao, đơn giản.
- Thư giãn cơ vùng lòng bàn chân do cảm giác đau phát sinh do tình trạng cơ và dây chằng bị căng cơ quá mức trong thời gian dài.
- Các bài tập giúp tăng cường các cơ dưới bàn chân và giúp chân linh hoạt hơn.
- Các bài tập tăng sức mạnh cơ cho hai chân và tăng khả năng thăng bằng
- Bài tập:
- Bài tập kéo giãn gót chân
- Bài tập thư giãn cơ vùng lòng bàn chân
- Bài tập tăng sức mạnh cơ nội tại bàn chân, đôi chân và giữ thăng bằng
- Cách phòng tránh tình trạng bàn chân bẹt
- Không cho trẻ đi giày dép, sandals… có phần đế phẳng: Phần đế của nhiều loại giày dép, sandals thường phẳng và cứng. Nếu con bạn đang trong giai đoạn tập đi, tốt nhất tránh cho dùng những loại giày dép này. Lúc này, trẻ đang trong giai đoạn hình thành vòm gan chân. Sử dụng những loại giày dép, sandals có đế bằng phẳng sẽ khó tạo vòm hơn, tạo cơ hội cho dị tật bàn chân bẹt hình thành, dù là dạng sinh lý hay bệnh lý. Ở người lớn, việc đi giày dép cũng cần chú ý, không nên xỏ giày dép quá lâu. Nhất là với chị em phụ nữ, nếu đi giày dép cao gót thường xuyên, trong thời gian dài cũng dễ dẫn đến chứng bàn chân bẹt do vòm gan chân bị yếu, sụp xuống. Nên đi giày dép có tạo vòm. Trong trường hợp không có, nên bổ sung bằng miếng lót tạo vòm sẽ tốt hơn cho đôi chân của bạn.
- Có chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất: Thiếu hụt dưỡng chất khiến cơ thể trẻ kém phát triển. Điều này cũng có thể ảnh hưởng đến bàn chân. Khi cơ bàn chân và dây chằng suy yếu do thiếu chất dễ dẫn đến việc không đủ khả năng hình thành vòm bàn chân ở trẻ. Theo thời gian, điều này vô tình góp phần khiến con bạn bị bàn chân bẹt.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Đảm bảo chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện phù hợp giúp bạn có được vóc dáng thon thả. Điều này cũng có ý nghĩa phòng tránh bàn chân bẹt. Đôi chân để chống đỡ với toàn bộ phần thân thể bên trên. Nếu quá thừa cân, béo phì, chân sẽ không thể đảm bảo chức năng như bình thường do chịu sức nặng quá lớn. Lâu dần, vòm gan chân cũng bị sụp xuống, dẫn đến chứng bàn chân bẹt. Do đó, để tránh bàn chân bẹt, việc giảm cân, giữ dáng luôn đóng vai trò vô cùng quan trọng. Kể cả ở người lớn lẫn trẻ nhỏ cũng chỉ nên có mức cân nặng hợp lý.