Thoái Hóa Khớp Gối: Dinh dưỡng đúng là cách để sống khoẻ và vận động linh hoạt

1. Định nghĩa thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối là một bệnh lý mạn tính xảy ra do quá trình lão hóa và thoái biến của sụn khớp, mô dưới sụn và màng hoạt dịch tại vùng khớp gối. Đây là một trong những dạng thoái hóa khớp phổ biến nhất, thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Khi thoái hóa khớp gối tiến triển, người bệnh sẽ cảm thấy đau nhức, cứng khớp, giảm khả năng vận động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

2. Nguyên nhân gây thoái hóa khớp gối

Các nguyên nhân chính dẫn đến thoái hóa khớp gối bao gồm:

• Tuổi tác: Lão hóa là yếu tố hàng đầu gây tổn thương sụn khớp.
• Thừa cân, béo phì: Làm tăng áp lực lên khớp gối, thúc đẩy thoái hóa khớp gối tiến triển nhanh hơn.
• Di truyền: Một số người có yếu tố di truyền dễ mắc bệnh hơn.
• Chấn thương: Gãy xương, trật khớp, hoặc chấn thương thể thao có thể làm tổn hại cấu trúc khớp gối.
• Lối sống ít vận động: Thiếu hoạt động thể lực khiến cơ quanh khớp yếu, tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối.
• Bệnh lý kèm theo: Viêm khớp dạng thấp, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa… cũng là yếu tố thúc đẩy thoái hóa khớp gối.
   

3. Triệu chứng của thoái hóa khớp gối

Các biểu hiện thường gặp của thoái hóa khớp gối bao gồm:

• Đau âm ỉ hoặc đau tăng khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi.
• Cứng khớp buổi sáng, đặc biệt sau khi ngủ dậy.
• Khớp gối có tiếng lạo xạo khi co duỗi.
• Sưng nhẹ quanh khớp do viêm màng hoạt dịch.
• Biến dạng khớp ở giai đoạn nặng.
  Khi thoái hóa khớp gối tiến triển, bệnh nhân có thể đi lại khó khăn, hạn chế leo cầu thang hoặc ngồi xổm.
   

4. Các giai đoạn của thoái hóa khớp gối

•       Giai đoạn 1: người bệnh chưa thấy đau rõ ràng do sự mài mòn các thành phần chưa đáng kể, trên phim X-quang có thể thấy hình ảnh gai xương nhỏ.
•           Giai đoạn 2: người bệnh có thể thấy đau gối sau khi đi bộ/chạy bộ quãng xa, đau khi quỳ gối, thấy hình ảnh gai xương rõ ràng trên phim X-quang.
•           Giai đoạn 3: thoái hóa khớp gối mức độ trung bình. Người bệnh thấy đau gối thường xuyên khi đi bộ, chạy, gập gối, cứng khớp khi ngủ dậy, sưng khớp khi vận động liên tục, kéo dài. Trên phim X-quang thấy hẹp khe khớp rõ.
•           Giai đoạn 4: thoái hóa khớp mức độ nặng, người bệnh cảm giác đau gối xuất hiện liên tục khi đi bộ hoặc cử động khớp, cứng khớp, sưng, nóng khớp gối theo đợt. Trên phim X-quang thấy hình ảnh hẹp khe khớp rõ kèm đặc xương dưới sụn.

A- Thoái hóa khớp gối độ 1: gai xương nhỏ.

B- Thoái hóa khớp gối độ 2: gai xương rõ ràng.

C- Thoái hóa khớp gối độ 3: Hẹp khe khớp.

D- Thoái hóa khớp gối độ 4: Hẹp khe khớp, đặc xương dưới sụn.

Phát hiện và điều trị sớm thoái hóa khớp gối ở giai đoạn đầu giúp ngăn ngừa tiến triển nặng.

5. Biến chứng của thoái hóa khớp gối

Nếu không được điều trị kịp thời, thoái hóa khớp gối có thể dẫn đến:

• Mất khả năng vận động.
• Biến dạng khớp gối.
• Teo cơ vùng đùi.
• Tăng nguy cơ ngã ở người cao tuổi.
• Ảnh hưởng lớn đến tâm lý, sinh hoạt hàng ngày.
   

6. Chẩn đoán thoái hóa khớp gối

Để chẩn đoán thoái hóa khớp gối, bác sĩ thường dựa vào:

• Khám lâm sàng: Đánh giá tình trạng đau, sưng, biên độ vận động.
• X-quang khớp gối: Cho thấy hình ảnh hẹp khe khớp, gai xương, biến dạng.
• MRI (Cộng hưởng từ): Đánh giá chi tiết tổn thương sụn và mô mềm.
• Xét nghiệm máu: Loại trừ các bệnh lý viêm khớp khác.
   

Chẩn đoán sớm giúp lập kế hoạch điều trị phù hợp, làm chậm tiến triển thoái hóa khớp gối.

7. Phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối

Điều trị thoái hóa khớp gối cần kết hợp đa phương pháp:

7.1. Điều trị nội khoa

• Thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs).
• Tiêm dịch nhờn nội khớp.
• Dùng thuốc hỗ trợ tái tạo sụn (Glucosamine, Chondroitin, Collagen type II).
   

7.2. Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Các bài tập tăng cường cơ tứ đầu đùi, kéo giãn khớp và tập đi bộ giúp cải thiện linh hoạt cho người bị thoái hóa khớp gối.

7.3. Điều trị ngoại khoa

Ở giai đoạn muộn, khi thoái hóa khớp gối nặng, có thể cân nhắc phẫu thuật nội soi cắt lọc, chỉnh trục xương hoặc thay khớp gối nhân tạo.

8. Phòng ngừa thoái hóa khớp gối bằng chế độ dinh dưỡng và tập luyện

Phòng bệnh thoái hóa khớp gối là yếu tố quan trọng trong chăm sóc sức khỏe xương khớp lâu dài.

8.1. Chế độ dinh dưỡng hợp lý

1. Người bị thoái hóa khớp gối nên ăn gì?

Đây là câu hỏi thường gặp ở nhiều người, để việc điều trị hiệu quả, bên cạnh tuân thủ phác đồ, người bệnh cần có chế độ ăn khoa học giúp kiểm soát tình trạng thừa cân, giảm tình trạng thoái hoá tiến triển nặng và giảm sưng viêm, đau nhức vùng khớp gối.

Người bị thoái hoá khớp gối NÊN sử dụng các loại thực phẩm sau:

• Các loại cá nước mặn: cá hồi, cá ngừ, cá thu, cá trích là những thực phẩm có chứa nhiều acid béo omega-3 (một loại chất kháng viêm hiệu quả). Theo lời khuyên của chuyên gia dinh dưỡng, người bệnh nên ăn ít nhất 3 bữa cá/tuần.
• Nước hầm xương ống: các loại nước hầm từ xương ống hay sụn sườn bò, bê cung cấp rất nhiều glucosamin và chonroitin, đây là những hợp chất tự nhiên cấu thành sụn. Đồng thời, những món ăn này còn bổ sung cho cơ thể lượng canxi dồi dào tốt cho hệ xương khớp.

Người bệnh thoái hoá khớp gối có thể bổ sung luân phiên các loại thịt heo, thịt gia cầm, tôm, cua để chế độ dinh dưỡng thêm đa dạng.

• Thực vật: người bệnh nên thêm đầy đủ các loại ngũ cốc, đậu nành, rau xanh vào bữa ăn hằng ngày. Đây đều là những loại thực phẩm giúp tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa rất tốt.
• Trái cây: Đu đủ, dứa, chanh, cam chứa nhiều men kháng viêm và vitamin C, đây là những hoạt chất tự nhiên giúp kháng viêm hiệu quả cũng như tăng cường độ dẻo dai cho các khớp.

Hiện nay, các nhà khoa học còn khám phá ra công dụng của hỗn hợp bơ và đậu nành trong việc chữa trị thoái hóa khớp gối. Các cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy các chất trong bơ và đậu nành có khả năng kích thích tế bào sụn sinh sản collagen - một thành phần protein chính trong sụn, gân, xương.

2. Người bị thoái hoá khớp gối nên kiêng ăn gì?

Để ngăn chặn sự tiến triển nặng của quá trình thoái hoá và giảm các cơn đau của thoái hoá khớp gối, người bệnh nên HẠN CHẾ các loại thực phẩm sau:

• Thịt đỏ (thịt bò, thịt cừu, thịt chó, thịt dê…) khi chuyển hóa chúng sẽ sản xuất ra các tinh thể urat, tinh thể canxi, phospho… Những dạng tinh thể này dư thừa sẽ trung hòa, lắng đọng tại khớp gây viêm, đau và làm sự thoái hóa tiến triển nhanh hơn.
• Thức ăn chế biến sẵn chứa chất béo công nghiệp: đồ nướng, khoai tây chiên, các loại thực phẩm chiên làm tăng tình trạng tăng cân. Khi tăng cân, sức nặng đè lên khớp gối càng lớn khiến bộ phận này trở nên thoái hóa. Ngoài ra, ở cơ thể của những người béo phì chứa một lượng mỡ dư thừa khá lớn, sản sinh các chất gây viêm, làm tăng quá trình thoái hóa sụn khớp.
•  Thực phẩm chứa nhiều đường và carbohydrate (bánh quy, bánh ngọt, chè…) làm cản trở việc hấp thu canxi, làm tổn thương các protein trong cơ thể, gây viêm, khiến hệ cơ xương khớp yếu đi.
• Ăn mặn với thực đơn có nhiều muối khiến xương giòn và dễ gãy, đồng thời làm tăng tình trạng viêm, dẫn đến đau đớn hơn.
• Rượu, bia, cà phê và các loại nước ngọt có ga gây hại cho những người bị thoái hóa khớp gối, viêm khớp hoặc bệnh gút. Nếu tiêu thụ chúng trong một thời gian dài khiến triệu chứng đau thêm trầm trọng, việc điều trị trở nên phức tạp.

8.2. Luyện tập thể thao điều độ

• Các môn phù hợp: yoga, bơi lội, đạp xe, đi bộ nhẹ.

• Tránh các hoạt động gây áp lực mạnh lên khớp gối như chạy đường dài hoặc nhảy cao.
• Duy trì thói quen tập luyện giúp cơ khớp chắc khỏe, giảm nguy cơ thoái hóa khớp gối.  

Kết luận

Thoái hóa khớp gối là bệnh lý mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc kết hợp giữa chẩn đoán chính xác, điều trị toàn diện, dinh dưỡng hợp lý và tập luyện khoa học sẽ giúp người bệnh duy trì chức năng vận động, hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.