Sống Khỏe Với Bệnh Cushing: Hiểu Đúng, Ăn Đúng, Tập Đúng

1. Bệnh Cushing là gì?

Hội chứng Cushing là một bệnh nội tiết do rối loạn sản xuất hormone vỏ thượng thận gây tăng mạn tính hormone glucocorticoids không kìm hãm được.

Bệnh xuất hiện sớm nhưng các dấu hiệu lâm sàng thường kín đáo và muộn. Nếu bệnh không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời bạn sẽ bắt đầu gặp phải những thay đổi không mong muốn: tăng cân bất thường, yếu cơ, da mỏng dễ bầm tím, tăng huyết áp, rối loạn kinh nguyệt  thậm chí gặp những biến chứng nguy hiểm cho tính mạng.

2. Nguyên nhân dẫn đến Cushing là do đâu?

Có hai nhóm nguyên nhân chính dẫn đến bệnh Cushing 

2.1 Tự nhiên trong cơ thể (nội sinh):

• U tuyến yên khiến cơ thể tiết ra quá nhiều ACTH – chất kích thích tuyến thượng thận sản xuất cortisol.
   
• U tuyến thượng thận: sản xuất cortisol trực tiếp.
   
• U khác trong cơ thể (như u phổi) cũng có thể tiết ACTH gây tăng cortisol.
   

2.2  Do dùng thuốc (ngoại sinh):

 Là nguyên nhân thường gặp trên lâm sàng do điều trị quá liều và kéo dài cortisol hoặc steroid tổng hợp giống cortisol để điều trị các bệnh như viêm khớp, lupus, hen suyễn… cũng có thể gây ra hội chứng giống như bệnh Cushing.

3. Triệu chứng điển hình của bệnh lý Cushing

Bạn có thể không nhận ra ngay, vì các triệu chứng  của bệnh Cushing thường đến từ từ. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Tăng cân bất thường hay đổi về hình thể và béo là triệu chứng thường gặp nhất, do sự tăng lắng đọng mỡ. Phân bố tổ chức mỡ cũng thay đổi với sự tăng trưởng ở màng bụng (béo trung tâm/ béo thân), trung thất, dưới da mặt (mặt tròn như mặt trăng), trên xương đòn (dấu hiệu cổ áo), hố thái dương, cổ, gáy (cổ trâu).
• Da mỏng, rạn da màu tím, dễ bầm tím. Những vết rạn da màu đỏ tím, rộng từ 0,5 – 2cm, sờ có cảm giác lõm so với mặt da bình thường, vị trí thường ở bụng, mông, đùi, nếp lằn vú, nách, khoeo, trường hợp nặng có thể rạn da toàn thân.
   
• Mệt mỏi, yếu teo cơ gốc chi nhưng cơ lực ngọn chi vẫn bình thường.
   
• Tăng huyết áp, tăng đường huyết.
   
• Kinh nguyệt không đều, giảm ham muốn tình dục.
   
• Tâm trạng thất thường: hầu hết người bệnh đều có dễ xúc động, thay đổi cảm xúc, chán nản, mất ngủ, lo lắng, giảm trí nhớ và sự tập trung.
• Rậm lông và nhiều mụn trứng cá do tăng tiết androgen. Triệu chứng này xuất hiện chủ yếu ở nữ. Lông tơ mọc nhiều ở mặt, cũng có thể ở bụng, ngực, vú, đùi, tóc cũng rậm hơn.
• Tình trạng loãng xương, người bệnh thường bị đau xương như: cột sống, xương dài, có thể gãy xương, bệnh lý ở cột sống, xương sườn, xương bàn chân.

Nếu bạn gặp nhiều dấu hiệu trên mà không rõ lý do, đừng ngần ngại đi khám chuyên khoa nội tiết để phát hiện sớm bệnh Cushing.

4. Điều trị bệnh Cushing như thế nào?

Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể:

•  Phẫu thuật nếu có u ở tuyến yên, tuyến thượng thận hoặc nơi khác.
   
•  Dùng thuốc để giảm sản xuất cortisol nếu phẫu thuật không khả thi.
   
•  Ngưng hoặc giảm liều corticoid (nếu nguyên nhân do thuốc), dưới sự giám sát của bác sĩ.
   

Điều trị y khoa là quan trọng, nhưng chính lối sống lành mạnh – đặc biệt là chế độ ăn và vận động hợp lý – sẽ giúp bạn hồi phục tốt hơn, giảm biến chứng và cảm thấy khỏe hơn mỗi ngày.

5. Ăn uống đúng cách khi mắc bệnh Cushing

Khi bạn có quá nhiều cortisol, cơ thể sẽ dễ tăng cân, tích mỡ, mất cơ và loãng xương. Vì vậy, chế độ ăn nên tập trung vào:

 Nguyên tắc dinh dưỡng:

• Giảm đường, tinh bột nhanh (bánh kẹo, nước ngọt, cơm trắng…) để kiểm soát đường huyết, ngăn ngừa bệnh lý đái tháo đường.
   
• Hạn chế muối để kiểm soát huyết áp và hạn chế tình trạng phù, giữ nước.
   
• Bổ sung canxi và vitamin D ( sữa, phomai…) để phòng ngừa loãng xương.
   
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây ít đường, chất xơ giúp kiểm soát cân nặng, tăng cường chất chống oxy hóa, hỗ trợ miễn dịch.
   
• Chọn protein tốt: thịt nạc, cá, trứng, sữa ít béo, đậu hũ, đậu nành nhằm duy trì khối lượng cơ bắp.
• Hạn chế rượu bia, cà phê: giảm gánh nặng cho gan, thận và xương.

6. Vận động như thế nào là phù hợp với người mắc bệnh lý Cushing? 

Nhiều người bệnh Cushing cảm thấy mệt mỏi và yếu cơ, nhưng chính việc vận động nhẹ nhàng, đều đặn lại giúp cải thiện thể lực, nâng cao tinh thần và phục hồi nhanh hơn.

 Gợi ý bài tập phù hợp:

• Đi bộ nhẹ nhàng 20–30 phút/ngày, 5 ngày/tuần giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và kiểm soát cân nặng.
   
• Tập yoga, pilates để tăng tính linh hoạt, hạn chế loãng xương, thư giãn tinh thần.
   
• Tập kháng lực nhẹ nhàng (tạ nhỏ, dây kháng lực) để duy trì khối cơ.
   
• Tập thở, thiền để kiểm soát căng thẳng – giúp ổn định cortisol tự nhiên.

 Lưu ý:

• Không nên vận động quá sức vì dễ gây chấn thương xương khớp.
   
• Tránh mang vác nặng nếu bạn bị loãng xương.
   
• Luôn lắng nghe cơ thể và trao đổi với bác sĩ trước khi bắt đầu tập luyện mới.

7. Lời khuyên cho người bệnh và người chăm sóc

•  Tái khám định kỳ để theo dõi cortisol, đường huyết, huyết áp, loãng xương…
   
•  Chăm sóc sức khỏe tinh thần, vì rối loạn cảm xúc thường đi kèm với bệnh Cushing.
   
•  Đừng ngại chia sẻ với bác sĩ khi bạn cảm thấy khác thường – cả về thể chất lẫn tâm lý.
   
• Người thân nên đồng hành trong chế độ ăn và tập luyện để bệnh nhân có động lực hơn.
   

Tổng kết

Bệnh Cushing không đơn giản, nhưng với sự hiểu biết đúng đắn, điều trị phù hợp, kết hợp ăn uống và vận động hợp lý – bạn hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và chất lượng hơn mỗi ngày.

 Hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ: một bữa ăn lành mạnh, một buổi tập luyện nhẹ nhàng, một thói quen ngủ sớm – tất cả đều đang đưa bạn đến gần hơn với sức khỏe bền vững.