Quá trình phục hồi sau mổ tái tạo dây chằng chéo trước có thể mất đến một năm. Trong thời gian này, bác sĩ phẫu thuật hoặc nhà vật lý trị liệu có thể tư vấn cho người bệnh về một chương trình phục hồi chức năng sau tái tạo dây chằng chéo cũng như chức năng toàn diện của khớp gối. Điều quan trọng là người bệnh phải có ý thức tuân thủ để phẫu thuật nối dây chằng đầu gối thành công nhất có thể.
1. ĐẠI CƯƠNG
Dây chằng chéo trước (Anterior cruciate ligament – ACL) là một dải các mô có nhiệm vụ kết nối xương đùi và xương ống chân, giữ các xương trong đầu gối được ổn định, không bị xô lệch.
II. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng
Phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng chéo trước cho phép người bệnh tập PHCN sớm sau phẫu thuật, khớp gối nhanh chóng lấy lại được biên độ vận động như trước phẫu thuật, sức cơ hồi phục, đồng thời tránh teo cơ đùi.
2. Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
Bài tập gồm những giai đoạn như sau:
2.1. Ngày 1 sau phẫuthuật
- Tập lắc, di động xương bánh chè
- Mang nẹp đùi cẳng chân cố định sau mổ: tập dạng và khép chân, tập nâng toàn bộ chân lên khỏi mặt giường, tập vận động cổ chân trong nẹp.
- Tập co cơ tĩnh trong nẹp: tập gồng cơ đùi, cơ cẳng bànchân
- Tháo nẹp ngày 3-4 lần, tập gấp duỗi gối chủ động có trợ giúp, gấp gối <
60º.
- Đeo nẹp liên tục cả ngày và đêm, kê cao chân phẫu thuật khi nằmnghỉ.
- Bệnh nhân có thể ngồi dậy trên giường.
2.2 Ngày 2 sau phẫu thuật
- Tiếp tục tập các bài tập trên như ngày thứ nhất
- Mang nẹp:bệnh nhân có thể tập ngồi, tập đứng dậy tỳ nhẹ xuống chân
đau với trọng lượng bằng 50% trọng lượng cơ thể.
- Sử dụng 2 nạng nách trợgiúp.
2.2. Ngày 3 sau phẫuthuật
- Tiếp tục tập các bài tập như ngày1,2 vớicường độ tăng dần.
- Tập vận động chủ động có kháng trở các khớp tự do tại chân phẫuthuật.
- Bệnh nhân đi lại, sử dụng 2 nạng nách trợgiúp.
2.3. Sau 1 tuần sau phẫuthuật
- Có thể gấp gối đến 90°.
- Chịu trọng lượng trên chân phẫu thuật với cường độ tăng dần đến 100% trọng lượng.
- Nếu khớp gối sưng đau tăng lên, ngưng tập, chườm lạnh khớp gối.
- Mang nẹp cố định gối 4 tuần.Sử dụng nạng nách 4-6tuần.
- Sang tuần thứ 2: Khớp gối phải được duỗi hoàn toàn, gối phải gấp được 90 độ, sức cơ tứ đầu đùi phải đủ mạnh.
2.4. Từ tuần thứ 3 đến hết tuần thứ4
- Tăng cường tập vận động thụ động gối để gối gấp dần tối đa đến 120độ.
- Tăng cường tập nâng chân, tập gấp duỗi gối chủ động tư thế ngồi (chưa có lực cản) để tăng sức cơ tứ đầuđùi.
- Tập đứng dồn100% trọng lượng lên chân phẫu thuật.
- Tập đạp xe đạp tại chỗ không có lựccản.
- Tập sức cơ tứ đầu đùi bằng cách dùng lực cản ở cẳng chân khi khớp gối duỗi dần từ 90 đến 60độ.
* Sau phẫu thuật 4 tuần phải đạt: tầm vận động khớp gối là 120 độ và có thể đứng được trên chân phẫu thuật với toàn bộ trọng lượng cơ thể.
2.5. Từ tuần thứ 5 đến hết tuần thứ6
- Tập gấp gối tích cực hơn để tăng tầm vận động củakhớp.
- Tập nhún đùi (xuống tấn) trong giói hạn khớp gối duỗi dần từ 90 đến 40 độ và ngược lại, tốc độ tăng dần theo thời gian.
- Tập bước lên và bước xuống một bậc thang.
- Tập sức mạnh cơ đùi bằng cách tập nâng đùi với tạ hoặc bao cát hoặc chun khi khớp gối gấp 90độ với trọng lượng tăng dần.
- Day mềm sẹo mổ, tập di động xương bánh chè.
2.6. Từ tuần thứ 7 đến hết tuần thứ10
- Tăng cường các bài tập trên để đạt được biên độ gấp duỗi khớp gối thụ động bình thường.
- Bỏ nẹp,tập đi bộ tích cực và tập dáng đi bình thường.
- Tập bước lên và bước xuống đến 2-3 bậc thang.
- Tập nhún đùi với tầm vận động gấp duỗi gối tăng lên và tốc độ tăngdần.
- Tập chạy trên đường bằngphẳng.
2.7. Từ tuần thứ 11 đến tuần thứ16
- Tăng cường các bài tậptrên.
- Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và cơ chậu chày.
- Tập gấp duỗi gối chủ động phải đạt biên độ bình thường.
- Vào tuần thứ 16 tầm vận động duỗi chủ động phải đạt duỗi hoàntoàn.
2.8 . Từ tháng thứ 5 đến hết tháng thứ6
- Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và cơ chậu chày.
- Tập chạy tốc độ tăng dần, tập lên xuống bậc thang tích cựchơn.
2.9. Tháng thứ7
- Bắt đầu làm quen các môn thể thao ưa thích nhưng với mức độ phù hợp. từ tháng thứ 8 trở đi mọi hoạt động nặng đều được tham gia, tập nhảy trên chân được phẫu thuật.Tập luyện và thi đấu thể thao bình thường.
- Các điều trị khác
- Điều trị: Thuốc giảm đau chống viêm chống phù nề tăng cường.
- Vật lý trị liệu: vi sóng, điện phân thuốc, điện xung từ tuần thứ 2 sau phẫu thuật
- Điều trị hỗ trợ: bằng các dụng cụ nạng, gậy, chun,tạ.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Sau phẫu thuật 2 tuần bệnh nhân được tái khám sau đó cứ 1 tháng được tái khám 1 làn đến khoảng thời gian 1 năm sau phẫu thuật.
1. ĐẠI CƯƠNG
Dây chằng chéo trước (Anterior cruciate ligament – ACL) là một dải các mô có nhiệm vụ kết nối xương đùi và xương ống chân, giữ các xương trong đầu gối được ổn định, không bị xô lệch.
II. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng
Phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng chéo trước cho phép người bệnh tập PHCN sớm sau phẫu thuật, khớp gối nhanh chóng lấy lại được biên độ vận động như trước phẫu thuật, sức cơ hồi phục, đồng thời tránh teo cơ đùi.
2. Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
Bài tập gồm những giai đoạn như sau:
2.1. Ngày 1 sau phẫuthuật
- Tập lắc, di động xương bánh chè
- Mang nẹp đùi cẳng chân cố định sau mổ: tập dạng và khép chân, tập nâng toàn bộ chân lên khỏi mặt giường, tập vận động cổ chân trong nẹp.
- Tập co cơ tĩnh trong nẹp: tập gồng cơ đùi, cơ cẳng bànchân
- Tháo nẹp ngày 3-4 lần, tập gấp duỗi gối chủ động có trợ giúp, gấp gối <
60º.
- Đeo nẹp liên tục cả ngày và đêm, kê cao chân phẫu thuật khi nằmnghỉ.
- Bệnh nhân có thể ngồi dậy trên giường.
2.2 Ngày 2 sau phẫu thuật
- Tiếp tục tập các bài tập trên như ngày thứ nhất
- Mang nẹp:bệnh nhân có thể tập ngồi, tập đứng dậy tỳ nhẹ xuống chân
đau với trọng lượng bằng 50% trọng lượng cơ thể.
- Sử dụng 2 nạng nách trợgiúp.
2.2. Ngày 3 sau phẫuthuật
- Tiếp tục tập các bài tập như ngày1,2 vớicường độ tăng dần.
- Tập vận động chủ động có kháng trở các khớp tự do tại chân phẫuthuật.
- Bệnh nhân đi lại, sử dụng 2 nạng nách trợgiúp.
2.3. Sau 1 tuần sau phẫuthuật
- Có thể gấp gối đến 90°.
- Chịu trọng lượng trên chân phẫu thuật với cường độ tăng dần đến 100% trọng lượng.
- Nếu khớp gối sưng đau tăng lên, ngưng tập, chườm lạnh khớp gối.
- Mang nẹp cố định gối 4 tuần.Sử dụng nạng nách 4-6tuần.
- Sang tuần thứ 2: Khớp gối phải được duỗi hoàn toàn, gối phải gấp được 90 độ, sức cơ tứ đầu đùi phải đủ mạnh.
2.4. Từ tuần thứ 3 đến hết tuần thứ4
- Tăng cường tập vận động thụ động gối để gối gấp dần tối đa đến 120độ.
- Tăng cường tập nâng chân, tập gấp duỗi gối chủ động tư thế ngồi (chưa có lực cản) để tăng sức cơ tứ đầuđùi.
- Tập đứng dồn100% trọng lượng lên chân phẫu thuật.
- Tập đạp xe đạp tại chỗ không có lựccản.
- Tập sức cơ tứ đầu đùi bằng cách dùng lực cản ở cẳng chân khi khớp gối duỗi dần từ 90 đến 60độ.
* Sau phẫu thuật 4 tuần phải đạt: tầm vận động khớp gối là 120 độ và có thể đứng được trên chân phẫu thuật với toàn bộ trọng lượng cơ thể.
2.5. Từ tuần thứ 5 đến hết tuần thứ6
- Tập gấp gối tích cực hơn để tăng tầm vận động củakhớp.
- Tập nhún đùi (xuống tấn) trong giói hạn khớp gối duỗi dần từ 90 đến 40 độ và ngược lại, tốc độ tăng dần theo thời gian.
- Tập bước lên và bước xuống một bậc thang.
- Tập sức mạnh cơ đùi bằng cách tập nâng đùi với tạ hoặc bao cát hoặc chun khi khớp gối gấp 90độ với trọng lượng tăng dần.
- Day mềm sẹo mổ, tập di động xương bánh chè.
2.6. Từ tuần thứ 7 đến hết tuần thứ10
- Tăng cường các bài tập trên để đạt được biên độ gấp duỗi khớp gối thụ động bình thường.
- Bỏ nẹp,tập đi bộ tích cực và tập dáng đi bình thường.
- Tập bước lên và bước xuống đến 2-3 bậc thang.
- Tập nhún đùi với tầm vận động gấp duỗi gối tăng lên và tốc độ tăngdần.
- Tập chạy trên đường bằngphẳng.
2.7. Từ tuần thứ 11 đến tuần thứ16
- Tăng cường các bài tậptrên.
- Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và cơ chậu chày.
- Tập gấp duỗi gối chủ động phải đạt biên độ bình thường.
- Vào tuần thứ 16 tầm vận động duỗi chủ động phải đạt duỗi hoàntoàn.
2.8 . Từ tháng thứ 5 đến hết tháng thứ6
- Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và cơ chậu chày.
- Tập chạy tốc độ tăng dần, tập lên xuống bậc thang tích cựchơn.
2.9. Tháng thứ7
- Bắt đầu làm quen các môn thể thao ưa thích nhưng với mức độ phù hợp. từ tháng thứ 8 trở đi mọi hoạt động nặng đều được tham gia, tập nhảy trên chân được phẫu thuật.Tập luyện và thi đấu thể thao bình thường.
- Các điều trị khác
- Điều trị: Thuốc giảm đau chống viêm chống phù nề tăng cường.
- Vật lý trị liệu: vi sóng, điện phân thuốc, điện xung từ tuần thứ 2 sau phẫu thuật
- Điều trị hỗ trợ: bằng các dụng cụ nạng, gậy, chun,tạ.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Sau phẫu thuật 2 tuần bệnh nhân được tái khám sau đó cứ 1 tháng được tái khám 1 làn đến khoảng thời gian 1 năm sau phẫu thuật.