1. Hoại tử chỏm xương đùi là gì?
Chỏm xương đùi là thành phần cấu tạo của khớp háng, chỏm xương đùi hình dạng 2⁄3 khối cầu có hướng lên trên và vào trong.
Hoại tử chỏm xương đùi hay còn gọi là hoại tử vô mạch chỏm xương đùi, nguyên nhân chính do thiếu máu nuôi dưỡng dẫn tới tình trạng xương hoại tử tổ chức xương và sụn. Lúc đầu vùng chỏm xương thưa dần, hình thành các ổ khuyết xương về sau lâu dần dẫn tới gãy xương dưới sụn và cuối cùng gây ra xẹp chỏm xương đùi, mất chức năng khớp háng dẫn đến tàn phế.
Bệnh hoại tử chỏm xương đùi không do vi khuẩn nên còn có cách gọi khác là hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi.
2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ bệnh hoại tử chỏm xương đùi
Một số nguyên nhân gây bệnh hoại tử chỏm xương đùi:
- Do chấn thương khớp háng trật khớp hay gãy cổ xương đùi làm tổn thương các mao mạch máu nuôi dưỡng xung quanh chỏm xương đùi.
- Lạm dụng rượu bia, thuốc lá là nguyên nhân chính gây ra hoại tử chỏm xương đùi. Do sử dụng nhiều rượu bia, thuốc lá làm tổn thương gây viêm mạch máu mạn tính và làm tắc các mao mạch máu nuôi dưỡng chỏm xương đùi dẫn tới hoại tử chỏm xương đùi.
- Bệnh lý tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ...
- Lạm dụng các thuốc có chứa corticoid
- Bệnh lý tăng đông và tắc mạch tự phát
- Bệnh nghề nghiệp như công nhân làm thợ mỏ, thợ lặn
- Tuổi tác bệnh có xu hướng tăng theo tuổi, tuổi càng cao càng dễ mắc bệnh.
- Chủ yếu gặp ở nam giới (do thói quen sinh hoạt hút thuốc, uống rượu bia nhiều)
- Mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa lipid, acid uric...
Là bệnh diễn biến âm thầm, ít biểu hiện triệu chứng rầm rộ.
Các triệu chứng có thể nghĩ đến hoại tử chỏm xương đùi bao gồm:
- Đau vùng khớp háng là triệu chứng chính và xuất hiện sớm nhất. Cơn đau xuất phát từ mặt trong vùng bẹn lan xuống mặt trong đùi hoặc có khi thấy đau vùng mông. Ngoài ra nhiều người bệnh xuất hiện đau ở khớp gối, nên dễ bị chẩn đoán nhầm.
- Đau có thể xuất hiện ở một bên hay cả hai bên khớp háng, đau tăng lên khi vận động đi lại hay đứng lâu, nghỉ ngơi đỡ đau.
- Hạn chế vận động khớp háng, đau xuất hiện làm vận động khớp háng khó khăn nhất là động tác xoay trong, xoay ngoài, dạng và khép. Người bệnh thường khó khăn trong việc ngồi xổm hoặc không thể ngồi xổm được.
- Đến giai đoạn sau người bệnh đau tăng nhiều, hạn chế hầu như các vận động khớp háng bao gồm cả động tác gấp, duỗi.
Khi chẩn đoán bệnh dựa vào các biểu hiện lâm sàng trên kết hợp với người bệnh có yếu tố nguy cơ cao như tuổi, tiền sử chấn thương khớp háng, sử dụng nhiều rượu bia, thuốc lá, mắc các bệnh nội khoa mạn tính ( đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa, tăng huyết áp...)...để có hướng chẩn đoán ra bệnh hoại tử chỏm xương đùi.
Chẩn đoán xác định dựa vào các phương pháp cận lâm sàng
- X quang: Bao gồm phim chụp X quang khớp háng thẳng và nghiêng, xquang khớp háng kiểu đùi chếch là phương tiện đầu tiên được lựa chọn để chẩn đoán hoại tử chỏm xương đùi.
- Phim MRI (cộng hưởng từ): Khi hình ảnh trên phim x quang không rõ, hay chưa đủ để chẩn đoán chính xác bệnh thì cho chụp cộng hưởng từ MRI là phương tiện chẩn đoán sớm và chính xác hoại tử chỏm xương đùi.
- Hạn chế tối đa rượu bia, thuốc lá, chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế dầu mỡ.
- Kiểm soát tốt các bệnh nội khoa như kiểm soát huyết áp, đường huyết, lipid máu...
- Chú ý không lạm dụng thuốc có chứa corticoid. Sử dụng thuốc theo sự hướng dẫn của nhân viên y tế.